علمدار کربلا

حدیث سفینه، حدیثی مشهور از پیامبر اسلام(ص) که در آن اهل بیت(ع) خود را برای مسلمانان، به کشتی نوح تشبیه کرده است. این حدیث یکی از ادلّۀ روایی شیعیان برای اثبات جایگاه ویژه اهل بیت پیامبر اکرم(ص) در هدایت و رهبری مسلمانان است.

متن

حدیث سفینه بنابر نقل ابوذر غفاری از پیامبر(ص)، این چنین است: إِنَّمَا مَثَلُ أَهْلِ بَیتِی فِیکُمْ کَمَثَلِ سَفِینَةِ نُوحٍ، مَنْ دَخَلَهَا نَجَی، وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا غَرِقَ (ترجمه: مَثَل اهل بیت من در میان شما کشتی نوح است، هر کس به این کشتی داخل شود نجات می‌یابد، و هر کس جا بماند، غرق می‌شود.)

حدیث سفینه از حدود پنجاه طریق روایی، در کتب روایی مختلف با اختلاف اندکی در متن، ذکر شده است؛ به گونه‌ای که می‌توان تواتر معنوی این روایت را استنتاج کرد. این حدیث از طریق شش تن از ائمه (امام علی، امام حسن، امام سجاد ، امام باقر، امام صادق، و امام رضا علیهم السلام)، تعدادی از صحابه (ابوذر، مقداد، ابوسعید خدری، ابن عباس،انس بن مالک، سلمه بن اکوع،عبدالله بن زبیر، و ابوموسی اشعری)، و شماری از تابعین نقل شده است.

اهمیت

این حدیث از جمله احادیثی است که برای اثبات حقانیت ولایت اهل بیت علیهم السلام مورد توجه علمای شیعه بوده است. علامه شرف الدین در کتاب المراجعات این حدیث را به عنوان دومین دلیل بر حقانیت ایشان بیان کرده است.

از این حدیث برای اثبات موارد زیر استفاده شده است:

لزوم اطاعت و تبعیت: در این حدیث اهل بیت علیهم السلام به عنوان وسیله نجات معرفی شده‌اند و اطاعت از وسیله نجات برای نجات واجب است. پس تبعیت از اهل بیت علیهم السلام لازم است.
عصمت اهل بیت: اگر کسی که پیروی از او واجب است محتمل الخطا باشد، ضمانتی در نجات به کمک او نیست. حال آنکه نجات در این حدیث ضمانت شده است. پس اهل بیت (علیهم السلام) معصوم‌اند.
افضلیت اهل بیت: اگر دیگرانی بر اهل بیت علیهم السلام فضیلت داشتند آنها به عنوان کشتی نجات معرفی میشدند.
محبت اهل بیت: استفاده از کشتی نجات بدون محبت ایشان ممکن نیست.
در منابع اهل سنت

حاکم نیشابوری در کتاب المستدرک خود بعد از نقل این حدیث از ابوذر غفاری تصریح می‌کند که بنا بر معیارهای مسلم نیشابوری، این روایت صحیح است.
یعنی این حدیث در ردیف احادیث کتاب صحیح مسلم است که دومین کتاب معتبر اهل سنّت محسوب می‌شود.

سید علی میلانی در ضمن نقل این حدیث از منابع، تصحیح اهل سنت نسبت به این روایت را نیز بیان کرده است.

طیبی معتقد است گرفتن درِ کعبه توسط ابوذر که راوی حدیث است، تأکیدی بر اثبات حدیث است و حضور علنی او در خانه خدا و در برابر مردم، نشانگر اهمیت این روایت برای خود ابوذر است و او با این کار خواسته گرایش مردم به این حدیث را جلب کند. وی در ادامه می‌گوید این حدیث در روایت دیگر این‌گونه آمده است: «من عرفنی قد عرفنی ومن أنکرنی فأنا أبوذر، سمعت النبی…». ابوذر با عبارت «من ابوذر هستم»، به همان حدیث نبوی اشاره کرده که: «آسمان سایه نینداخته و زمین برنداشته کسی را که راستگوتر از ابوذر باشد». در این روایت، رسول خدا(ص) تنها راه رهایی از دنیا و گمراهی‌های آن را همین سفینه دانسته‌ است.

سمهودی در کتاب جواهر العقدین می‌گوید سفینه تشبیهی به کشتی نوح است و وجه شباهت، نجات سرنشینان. نتیجه حدیث، برانگیختن مردم برای گرایش به ریسمان اهل بیت و محبت و گرامی‌داشت مقام آنان است.

مناوی نیز در کتاب فیض القدیر وجه تشبیه را نجات و راه‌یافتگی دانسته است. یعنی همان طور که سرنشینان کشتی نوح نجات یافتند، نجات امت اسلام نیز در گروِ تمسّک به اهل بیت (علیهم السلام) است؛ زیرا آن‌ها پیشوایان هدایت و چراغ‌های درخشنده‌ای هستند که خداوند به‌واسطه آن‌ها بر بندگان خود احتجاج می‌کند